نکات مهم در نگارش روش پایان نامه (فصل سوم پایان نامه) 

اولین نکته در نگارش روش پایان نامه، توجه به نوع پایان نامه است که پایان نامه را می‌توان براساس هدف آن به دو بخش تقسیم کرد:

پایان نامه بنیادی و پایان نامه کاربردی

پایان نامه بنیادی

پایان نامه ای است که به کشف ماهیت اشیا، پدیده‌ها و روابط بین متغیرها، اصول، قوانین و ساخت یا آزمایش تئوری‌ها و نظریه‌ها می‌پردازد و به توسعه مرزهای دانش در آن رشته علمی کمک می‌کند. هدف اساسی این نوع پژوهش یا پایان نامه، تبیین روابط بین پدیده‌ها، آزمون نظریه‌ها و افزودن به دانش موجود در یک زمینه خاص است. این نوع پایان نامه ها در یک سطح گفتمانی کلی و انتزاعی در حوزة یک علم اختصاص دارند.

پایان نامه بنیادی می‌تواند نظری یا تجربی باشد. پایان نامه بنیادی نظری از روش‌های استدلالی عقلانی و قیاسی استفاده می‌کند و بر پایة مطالعات کتابخانه‌ای انجام می‌شود. در نگارش روش پایان نامه بنیادی تجربی از روش‌های استدلال استقرایی استفاده می‌کند و بر پایه روش‌های میدانی انجام می‌شود.

پایان نامه کاربردی

پایان نامه ای است که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود بخشیدن و به کمال رساندن رفتارها، روش‌ها، ابزارها، وسایل، تولیدات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع انسانی انجام می‌شود. هدف پایان نامه کاردبری، توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است و در اینجا نیز سطح گفتمان، انتزاعی و کلی اما در یک زمینه خاص است.

تعیین جامعه آماری و حجم نمونه

دومین نکته در نگارش روش پایان نامه، مربوط به جامعه آماری و حجم نمونه در پایان نامه است که جامعه آماری به مجموعه افراد، اشیا یا به طورکلی پدیده‌هایی اطلاق می‌شود که محقق یا دانشجو می‌تواند نتیجه مطالعه خود برای پایان نامه را به تمامی آن‌ها تعمیم دهد.

جامعه آماری پایان نامه با یک یا چند صفت مشترک شناسایی می‌شود در بیشتر موارد به سبب حجم گسترده آن مراجعه به کلیه آحاد جامعه و مطالعه تک‌تک آن‌ها امکان‌پذیر نیست. در این صورت دانشجو یا محقق ناگریز است که  قسمتی از آن را مورد مطالعه قرار دهد تا آن را به همه جامعه آماری تعمیم دهد. این کار روش نمونه‌گیری نام دارد.

روش‌های نمونه‌گیری به‌صورت زیر دسته‌بندی می‌شود:

نمونه‌گیری تصادفی ساده

نمونه‌گیری طبقه‌ای

نمونه‌گیری خوشه‌ای

نکته مهم این است که نمونه آماری پایان نامه ما باید قابل دسترسی باشد و امکان مطالعه آن توسط دانشجو یا محقق فراهم باشد.

در نگارش روش پایان نامه می‌توان برای نمونه آماری پایان نامه از دو ویژگی عمده روایی و تناسب حجمی سخن گفت:

روایی نمونه آماری

منظور از روایی در نگارش روش پایان نامه، به این معنی است که بتوان نمونه مورد مطالعه برای پایان نامه را از نظر همگونی با جامعه مورد مطالعه و دارا بودن ویژگی‌ها و صفات آن بخشی از جامعه آماری تلقی کنیم.

تناسب حجمی نمونه آماری

به این معنی است که بخش مورد مطالعه حجم کافی و مناسب داشته باشد به صورتی که از نظر کمی بتوان آن را نمایشگری از جامعه تعمیم داد. کاری که نمونه‌گیری به‌عنوان ابزار پایان نامه یا مقاله انجام می‌دهد، تسهیل کار پایان نامه یا مقاله است. موضوع برآورد حجم نمونه و انتخاب یک نمونه مناسب یکی از مسائلی است که اکثر دانشجویان و محققان در شروع مطالعه و پایان نامه خود با آن سروکار دارند.

موضوع بزرگ‌تر بودن حجم نمونه، یکی از مهمترین قسمت‌های کار برای دانشجویی است که از روش‌های آماری برای رفع نیازهای علمی خود بهره می‌گیرد و این کاملا برداشت غلطی است که هر چه حجم نمونه بیشتر باشد، نتایج تحقیقات پایان نامه بهتر خواهد شد.

در نگارش روش پایان نامه، چیزی که مسلم است این است که حداقل حجم نمونه مورد نیاز را باید براساس اهداف اصلی پایان نامه برآورد کرد که این مطالعات نیز به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

مطالعات معطوف به مقدار و مطالعات مربوط به تصمیم

مطالعات معطوف به مقدار

تحقیق یا پایان نامه ای است که هدف آن برآورد یک پارامتر از جامعه است.

مطالعات معطوف به تصمیم

پایان نامه ای است که هدف آن بررسی وجود یا عدم ارتباط بین متغیرهای آماری است.

ابزارهای گردآوری داده‌ها و اطلاعات

جمع‌آوری اطلاعات در بخش نگارش روش پایان نامه، از بخش‌های مهم هر پایان نامه ای است که اگر این کار به صورت منظم و صحیح شکل گیرد، قطعاً کار تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری از داده‌ها با سرعت و دقت خوبی انجام می‌شود.

روش گردآوری اطلاعات به عنوان نگارش روش پایان نامه یا هر مقاله و پژوهشی به دو دسته کتابخانه‌ای و میدانی تقسیم می‌شود که در خصوص گردآوری اطلاعات مربوط به ادبیات، موضوع و پیشینه پایان نامه از روش کتابخانه‌ای و در جهت جمع‌آوری اطلاعات برای تأیید یا رد فرضیه‌های پایان نامه از روش میدانی استفاده می‌شود.

برای جمع‌آوری اطلاعات پایان نامه یا مقاله می‌توان از چهار روش عمده زیر استفاده کرد:

1. استفاده از اطلاعات و مدارک موجود
2. مشاهده
3. مصاحبه
4. پرسشنامه

معمولاً استفاده از روش چهارم برای نگارش فصل سوم پایان نامه (نگارش روش پایان نامه) در بین دانشجویان شایع تر است، آن هم به دلیل بزرگ بودن جامعه آماری آن است. ما در این مقاله صرفاً به توضیح این قسمت، می‌پردازیم اما نه به این معنا که روش های دیگر ازاهمیت برخوردار نیستند.

پرسشنامه براساس ماهیت به چند قسمت طبقه‌بندی می‌شود:

پرسشنامه باز

در این روش از جمع آوری اطلاعات برای تحقیقات پایان نامه یا مقاله پاسخگو بدون محدودیت هر پاسخی را که مد نظرش باشد، در مورد آن پرسش می‌نویسد.

پرسشنامه بسته

در این مورد هم برای هر پرسش تعدادی گزینه و پاسخ انتخاب می‌شود که پاسخ‌دهنده باید یکی از آن‌ها را به عنوان پاسخ برگزیند.

طبقه‌بندی پرسشنامه براساس نحوه اجرا

پرسشنامه همراه مصاحبه

این پرسشنامه همان مصاحبه انعطاف‌پذیر است که به صورت حضوری پرسش‌ها از افراد پرسیده می‌شود و پاسخ‌ها را پرسشگر در برگه پرسشنامه وارد می‌کند.

پرسشنامه پستی

همان طور که از اسم آن مشخص است این پرسشنامه از طریق پست ارسال می‌شود.

پرسشنامه الکترونیک

دانشجو یا محقق با استفاده از شبکه‌های اطلاع‌رسانی و اینترنت، اقدام به این کار می‌کند.

نکات مهم در طراحی پرسشنامه پایان نامه

داشتن یک مقدمه رسا، جذاب و واضح در ابتدای پرسشنامه

وجود پرسش‌های قابل فهم و خالی از ابهام

قرار دادن پرسش‌های حساس و مهم در پایان پرسشنامه

استفاده از پرسش‌های باز و بسته به همراه هم

استفاده از پرسش زمینه‌ای در ابتدا و سپس استفاده از پرسش‌هایی که در زمینه موضوع پایان نامه طراحی شده است.

تجزیه و تحلیل داده‌ها

تجزیه و تحلیل به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود: کمی و کیفی – مقایسه‌ای و تبیینی

تجزیه و تحلیل کمی

در شرایطی در پایان نامه کاربرد دارد که مفاهیم از طریق معرف‌های تجربی کمی اندازه‌گیری شده باشد. ابزار تحلیل کمی، تکنیک‌های آماری است در واقع اتفاق را از بیرون می‌کاویم. این قسمت نیز خود به دو دسته تحلیل توصیفی و تحلیل تبیینی تقسیم می‌شود.

در تحلیل کمی توصیفی چگونگی توزیع داده‌های تجربی هر یک از متغیرهای مستقل و وابسته از طریق شاخص‌های آماری مناسب بیان می‌شود که معروف‌ترین و در عین حال پرمصرف‌ترین شاخص‌های آمار توصیفی عبارتند از:

میانگین،میانه و انحراف استاندارد

در سطح تحلیل تبیینی با علت کاوی سروکار داریم و در این قسمت رابطه تبیینی میان متغیرها جستجو می‌شود.

تجزیه و تحلیل کیفی

در مواردی که توجه بیشتر به صفت‌های فردی معطوف است احتمالاً هیچ‌یک از روش‌های قبلی به کار نمی‌رود از آنجا که دانشجو ابزار عمده در جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌های کیفی است باید قبل از شروع پیش‌داوری، فرضیات و دیدگاه‌هایی که ممکن است در تجزیه و تحلیل داده تداخل ایجاد کند، کاهش دهد این کار باعث می‌شود که دیدگاه‌های شخصی خود را در جمع آوری اطلاعات برای پایان نامه کمتر دخالت دهد.

تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای

علاوه بر اینکه اطلاعات جمع‌آوری شده به‌صورت توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند با یکدیگر نیز مقایسه می‌شوند.

تجزیه و تحلیل تبیینی

در تجزیه و تحلیل تبیینی، ابزار یا شاخص‌های آماری به کار رفته، همانند روش‌هایی است که در تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در نگارش روش پایان نامه تفاوت عمده بین این دو روش این است که در تجزیه و تحلیل تبیینی، روابط علت و معلولی بین متغیرهای مستقل و وابسته مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و پژوهشگر با رد یا تأیید فرض‌های آماری به تأیید یا رد روابط علت و معلولی می‌پردازد.

تجزیه و تحلیل تفسیری

در نگارش روش پایان نامه، این تحلیل را تجزیه و تحلیل تأویلی می‌نامند. که این تحلیل بر پایه انسان مختار و اراده‌مند به تفسیر انسان و رفتارهای اجتماعی او می‌پردازد و معتقد است هر رفتاری دارای مجموعه‌ای از مبانی فکری و ارادی و انگیزشی است که باید آنرا کشف کرد.

در واقع این تحلیل در صدد بازگو کردن و نشان دادن معنای نهفته در متن یا واقعه درون زمینه است. در این تحلیل دو عنصر کلیدی وجود دارد متن یا واقعه مورد مطالعه و زمینه. متن ،مربوط به پایان نامه هایی است که مسئلة تحقیق یا پایان نامه ی آنها از نوع نوشتاری یا گفتاری است و منظور از واقعه، رفتارهای افراد و پدیده‌های اجتماعی است.

 از نظر روان‌شناختی برای زمینه می‌توان دو بعد در نظر گرفت:

زمینه معرفتی و زمینه اجتماعی

زمینه معرفتی

متن کلی‌تر و بزرگتری است که متن خاصی بخشی از آن در نظر گرفته می‌شود آن‌گاه معنای نهفته در آن درون متن کلی‌تر و گسترده‌تر تأویل می‌شود. این سخن مثل فهم معنای یک کلمه در درون ساختار جمله است.

منبع :گروه تحقیقاتی نخبگان برتر- آموزش انجام پایان نامه – مشاوره پایان نامه – مشاوره مقاله – مشاوره پروپوزال