4 نوع از منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی

منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی

برای پژوهش علاوه بر آگاهی از حوزه مورد مطالعه و موضوع پژوهش باید با منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی که نقش اساسی در نگارش دارند آشنا شوید. این منابع عبارتند از:

• کتابخانه ها
• کتابشناسی ها
• مآخذ متون
• پایگاه های اطلاعاتی

در ادامه منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی به طور مختصر در زیر به آنها اشاره می شود.

کتابخانه‌ها

یکی از منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی، کتابخانه (نظیر کتابخانه ملی ایران) است. کتابخانه ها معمولا برای سهولت دستیابی جویندگان به مواد و منابع تدبیرهایی به کار می برند. از جمله اینکه کتاب ها را بر اساس موضوع هایی که در بر دارند رده بندی می کنند. برای آنکه بتوان به یکایک آن ها دست یافت مجراهای مختلفی را فراهم می سازند. مهم ترین این مجراها برگه های راهنما و کتابشناسی هاست.

برگه راهنما در منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی، در واقع شناسنامه کتاب است و از طریق آن ها می توان بخش عمده ای از موجودی کتابخانه را شناخت. سه نوع عمده ی برگه راهنما بدین قرار است:

الف. برگه پدید آورنده. کلید اصلی در این گونه برگه ها نام پدیدآورنده است. اگر نام کسی را که در پدید آمدن یک کتاب نقشی عمده داشته بدانیم می توانیم از طریق این نوع برگه به کتاب مورد نظر دست یابیم.

ب. برگه عنوان. در این نوع برگه، عنوان کتب در بالاترین بخش برگه قرار می گیرد. هر گاه از کتاب تنها عنوان آن را به یاد داشته باشم، از طریق این برگه می توانیم به سایر اطلاعات آن و محل نگهداری کتاب دسترسی پیدا کنیم.

ج. برگه ی موضوع. بیشتر کتاب ها یک یا چند بار نیز ذیل سر عنوان های موضوعی در برگه ها ظاهر می شوند. ممکن است نکته ی حائز اهمیت برای جوینده این باشد که در موضوعی خاص چه منابعی در کتابخانه موجود است. این نوع برگه ها کتاب هایی را که تمام یا بخشی از ان ها به موضوعی واحد می پردازند در حد امکان یکجا منعکس می سازند.

این سه نوع برگه ممکن است به طور مختلط یا به طور جداگانه در برگه دان های مختلف نگهداری شوند. در کتابخانه ها معمولا نوع برگه های هر برگه دان مشخص می شود. شماره ای که در گوشه ی بالای هر برگه قید می شود. جوینده را به محل نگهداری کتاب در کتابخانه هدایت می کند.

این برگه ها در منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی محدودیت هایی دارند که باید با استفاده از مجراهای دیگر جبران کرد. این محدودیت ها عمدتا بدین قرار است:

• برگه های موضوعی کتابخانه، مقاله های مجلات و روزنامه ها را منعکس نمی سازند
• محتوای جزوه ها، رساله ها، گزارش ها، و غیره که تعداد صفحات ان ها اندک است در برگه ها ظاهر نمی شوند.
• دایره المعارف ها و متون مشابه ان ها موضوع های متنوع و متعددی در بر دارند، این موضوع ها جداگانه در برگه های موضوعی ظاهر نمی شوند.
• وقتی یک یا چند موضوع برای کتابی تعیین می شود و بر روی برگه ها ظاهر می گردد، بدان معنی نیست که کتاب به جز آن موضوع ها، مطلب دیگری در بر ندارد.
• کار فهرست موضوعی تحلیل وسیع محتوای کتاب ها نیست.

پیشنهاد مطالعه: انجام پایان نامه ارشد و دکتری با چاپ مقاله

کتابشناسی‌ها

به عنوان یکی از منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی، کتابشناسی، به معنای عام، نوعی کتاب مرجع است که مشخصات کتاب ها، مقاله ها، جزوه ها، و امثال آن را منعکس می‌سازد. ممکن است بر حسب نوع مواد، کتابنامه، مقاله نامه و مانند ان نیز خوانده شوند.کتاب شناسی‌هایی که مواد مربوط به زمینه‌ی خاصی را منعکس کنند کتابشناسی موضوعی خوانده می شوند و معمولا برای تهیه کتابشناسی مقدماتی تحقیق بسیار سودمندند. معمولا موضوع این کتاب شناسی ها در صفحه ی عنوان ان ها منعکس است؛ نظیر کتابشناسی موسیقی، فهرست مقالات جغرافیایی، و مانند آن.

برای آنکه از وجود کتابشناسی به عنوان منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی موضوعی خاصی در کتابخانه آگاه شویم، مناسب تر آن است که در برگه های موضوعی ذیل موضوع مورد نظر جست و جو کنیم. هرگاه کتابشناسی مربوط در کتابخانه موجود باشد در برگه دان منعکس خواهد بود. این نوع موضوع ها معمولا با تقسیم بندی فرعی” کتابشناسی” همراه است. هنگام استفاده از کتابشناسی ها نخستین گام مطالعه ی دیباچه ی آن هاست.

معمولا در همین جاست که مولف گستره ی کار و شیوه ی تنظیم مطالب را بیان می کند. کتابشناسی اگر درست تدوین شده باشد معمولا در انتها دارای نمایه های (فهرست های راهنما) متعددی است که جوینده را از مجراهای گوناگون به سمت اطلاعات متن هدایت می کند.

 مآخذ متون

به عنوان یکی از منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی، نوشته های علمی معتبر، در پایان متن فهرستی از منابع مورد استفاده فراهم می آورند که برای آگاهی نسبت به آثار عمده ی یک موضوع بسیار مفیدند و هرگز نباید ان ها را ندیده گرفت، زیرا گاه سیاهه ی مواد مربوط به زمینه ای خاص را تنها در انتهای این گونه آثار تحقیقی می توان یافت. منابع انتهای پایان نامه ها از این مقوله اند.

پایگاه‌های اطلاعاتی

امروزه بانک ها یا پایگاه های اطلاعاتی رایانه ای به عنوان یکی از منابع جست و جو برای یک پژوهش علمی، نقش عمده ای در جست و جو و بازیابی اطلاعات بر عهده دارند. این پایگاه ها ممکن است با مراجعه به محل استقرار پایگاه یا از طریق شبکه های داخلی یا اینترنت مورد استفاده قرار گیرند. پایگاه های اطلاعاتی معمولا به موضوع یا حوزه خاصی می پردازند اما می کوشند در آن حوزه به جامعیتی نسبی دست یابند. برای استفاده از این پایگاه ها دو نکته ی مهم را باید به یاد داشت:

الف) آگاهی از ساختار و زبان پایگاه

ب) صورت بندی اصطلاحات موضوعی و چگونگی ترکیب آن ها از سوی استفاده کننده.

توجه به این دو نکته امر دستیابی به اطلاعات مورد نظر را محتمل تر می سازد.

منبع: گروه تحقیقاتی نخبگان برتر – مشاوره پایان نامه – مشاوره مقاله – مشاوره پروپوزال