انواع طبقه بندی متغيرها

تعریف و انواع طبقه بندی متغيرها در پژوهش

متغير

چيزي است كه مي تواند از لحاظ مقدار تغيير كند و معمولا مي تواند ارزشهاي عددي متفاوتي را بپذيرد. ايده اصلي در يك تحقيق بوده و مفهومي است كه تغيير مي كند. كميتي است كه در دامنه اي معين مي تواند از يك فرد به فرد ديگر يا ازيك مشاهده به مشاهده ديگر مقادير مختلفي را اختيار كند. يك مفهوم است كه بيش از دو يا چند ارزش يا عدد به آن اختصاص داده مي شود. شرايط يا خصايصي هستند كه محقق آنها را كنترل، دستكاري يا مشاهده مي كند. در ادامه به انواع طبقه بندی متغيرها می پردازیم.

انواع طبقه بندی متغيرها

چندین مدل در طبقه بندی متغيرها وجود دارد که در ادامه به آن می پردازیم.

طبقه بندي نوع اول

       الف) متغير وابسته

در طبقه بندی متغيرها، متغیر وابسته متغيري است كه هدف محقق تشريح يا پيش بيني تغييرپذيري در آن است. يك متغير اصلي است كه به صورت يك مساله حياتي براي تحقيق مورد بررسي قرار مي گيرد. متغيري است كه تغييرات آن تحت تاثير متغير مستقل قرار مي گيرد.

پیشنهاد مطالعه: انجام پایان نامه ارشد و دکتری در همه رشته ها با چاپ مقاله

متغير وابسته در سه دسته كلي زير طبقه بندي شده اند :

1 – محيطي

2 – دستور العملي

3 – تاكيدي

   ب)  متغير مستقل

در طبقه بندی متغيرها، متغیر مستقل متغيري است كه روي متغير وابسته بصورت مثبت يا منفي تاثير مي گذارد. يك ويژگي از محيط فيزيكي يا اجتماعي است كه بعد از انتخاب، دخالت يا دستكاري شدن توسط محقق، مقاديري را مي پذيرد تا تاثيرش بر روي متغير ديگر مشاهده شود. شرايط يا خصايصي هستند كه محقق در عمل آنهارا براي اثبات ارتباطشان باپديده موردمشاهده دستكاري مي كند.

  ج)  متغير تعديل گر

در طبقه بندی متغيرها، متغیر تعدیلگر متغيري كه داراي تاثيري قوي بررابطه بين متغير مستقل ومتغير وابسته است. متغيري كيفي وكمي است كه جهت يا ميزان رابطه بين متغيرهاي مستقل و وابسته را تحت تاثير قرار مي دهد.

نقش متغير تعديل گر در پژوهش علمي و مدل تحليلي آن شبيه نقش كاتاليزور در شيمي است كه بدون آنكه در واكنش دخالت كند معين مي كند كه واكنش مورد نظر چگونه پيش خواهد رفت.

د)  متغير مداخله گر

در طبقه بندی متغيرها، متغیر مداخله گر متغيري است كه محقق براي استنتاج از نحوه تاثير متغير مستقل بر متغير وابسته مورد نظر قرار مي دهد، تاثير متغير مداخله گر را نه مي توان كنترل كرد و نه بطور مستقيم و مستقل از ساير متغيرها مشاهده كرد. اصطلاحي به منظور توجيه و تبيين فرآيندهاي ذهني و دروني است كه مستقيما مشاهده پذير نيست.

 ه)  متغير كنترل

در يك تحقيق اثر تمام متغيرها را بر يكديگر نمي توان به طور همزمان مورد مطالعه قرارداد. بنابراين محقق اثر برخي از متغيرها را كنترل نموده و يا آنها راخنثي مي كند. تفاوت متغير كنترل با تعديل گر آن است كه اثرات متغيرهاي كنترل ازميان مي رود در حالي كه اثرات متغيرهاي تعديل گر مورد مطالعه قرار مي گيرد.

انواع متغیر

طبقه بندي نوع دوم

نوع دوم در طبقه بندی انواع متغيرها در مدل قبل دستکاری بودن یا نبودن است که به دو دسته تقسیم می شوند.

الف)متغير فعال

متغيري كه پژوهشگر در آن دخل و تصرف و دستكاري مي كند و آن را به هر مقدار كه متمايل است تغيير مي دهد.

ب) متغير خصيصه اي

متغيري را گويند كه پژوهشگر قادر به تغيير دلخواه آن نباشد.

طبقه بندي نوع سوم

نوع سوم در طبقه بندی انواع متغيرها در حالت کیفیت و کمیت داشتن متغیر خلاصه می شود. این طبقه بندی در دو حالت کلی زیر می باشد:

الف)متغير كيفي

به متغيري اطلاق مي شود كه اختلاف و تغييرات بين ميزان هاي مختلف آن كيفي است و براي ثبت آن ممكن است از روش هاي ديگري غير از بكاربردن عدد استفاده شود.

 ب) متغير كمي

به متغيري اطلاق مي شود كه براي اندازه گيري آنها مي توان اعداد را به وضعيت آزمود ني وبرطبق قاعده اي معين منتسب كرد، اين گونه متغيرها به دو دسته تقسيم مي شود:

متغير كمي پيوسته

متغير كمي گسسته

 طبقه بندي نوع چهارم

الف)متغير پيوسته

متغيري است كه قادر به قبول مجموعه اي از ارزش هاي منظم كم تا زياد در يك دامنه يا فاصله معين باشد.

ب)متغير گسسته

در طبقه بندی متغيرها، متغیر گسسته، متغيري است كه افراد در آن از لحاظ يك صفت يا ويژگي به رده هاي دو يا چند تايي تقسيم مي شوند .

طبقه بندي نوع پنجم

الف)متغير دو ارزشي

در طبقه بندی متغيرها، متغیر دو ارزشی به متغيري اطلاق مي شود كه به آن دو ارزش يا دو عدد نسبت داده مي شود مانند زن يا مرد.

 ب) متغير چند ارزشي

به متغيري اطلاق مي شود كه بيش از دو ارزش يا دو عدد به آن اختصاص داده مي شود مانند سطح تحصيلي.

همانطور که مشاهده کردید انواع طبقه بندی متغيرها در این پست بیان گردید. لازم به ذکر است که یک متغیر می تواند در چند دسته بندی قرار گیرد. به عنوان مثال متغیر کمی باشد و در عین حال در طبقه بندی گسسته نیز باشد.

منبع : گروه تحقیقاتی نخبگان برتر – انجام پایان نامه – انجام مقاله – انجام پروپوزال