با انواع پانویس آشنا شوید

انواع پانویس

پانویس چیست؟

پانویس، اظهار نظر یا ارجاعی است که در حاشیه متن جای می گیرد. پانویس در واقع بخشی از نوشته تحقیقی است که برای دادن اطلاع بیشتر یا اعتبار بخشیدن به نوشته فراهم می شود. انواع پانویس گرچه جزء ضروری نوشته تحقیقی است، ماهیتا به گونه ای است که نمی توان آن را در متن نوشته جای داد.

انواع پانویس ممکن است در داخل متن، پایین صفحات، انتهای فصل ها، یا در پایان نوشته تحقیقی ظاهر شود. هرگاه پانویس در پایین صفحه بیاید، می توان شماره ی پانویس ها را در هر صفحه مستقلا آغاز کرد، اگر در پایان هر فصل باشد، شماره ی پانویس های هر فصل مستقلا آغاز می گردد؛ و هر گاه در پایان نوشته ظاهر شود؛ شماره گذاری می تواند از آغاز تا انتهای نوشته به طور مسلسل ادامه یابد.

انواع پانویس ها را از لحاظ نوع اطلاعات آن ها می توان به سه گروه عمده تقسیم کرد:

پانویس های توضیحی،

پانویس های ارجاعی،

پانویس های ترکیبی.

انواع پانویس توضیحی

این گونه پانویس ها ممکن است صرفا معادل اصطلاحی به زبان های دیگر، شرح اصطلاحی دشوار، توضیح نسبتا مفصلی درباره‌ی یک واقعه یا پدیده، یا نقد و نظر درباره مطالبی باشد که نویسنده حضور آن را ضروری می شمارد، ولی وارد کردن آن را در پیکره اصلی دستنوشته مناسب نمی داند. ذکر نکاتی درباره ی این گونه پانویس ها خالی از فایده نیست.

الف. در معادل گذاری ها نباید افراط کرد. بسیاری از معادل ها_ به ویژه نام های خاص _ به سبب تکرار در منابع گوناگون، برای خواننده آشناست و لزومی به ذکر دوباره آن ها نیست

ب. شرح و توصیف پدیده هایی که برای خواننده معمولی بدیهی است ضرورتی ندارد. مانند ذکر  تاریخ وقایعی که پیوسته در منابع تکرار شده است. با توصیف رویدادی مربوط به گذشته که دانستن آن گره ای از کار متن نمی گشاید.

ج. پژوهشگر گاه مطلبی را که نقل می کند به نقد می گیرد و بعضا مورد عیب جویی قرار می دهد.

اگر این کار در سراسر نوشته استمرار یابد، نوعی فضل فروشی تلقی می شود و این پرسش در ذهن خواننده می آورد که اگر آن مأخذ تا بدین پایه مورد سرزنش پژوهشگر بوده چرا از ان به عنوان شاهد استفاده شده است. چنین کاری تنها هنگامی موجه است که نوشته تحقیقی بر نقد و ارزیابی یک یا دو منبع استوار باشد، و ماهیت نوشته چنین برخوردی را اجتناب ناپذیر سازد، که در این صورت جای آن در متن است نه در حاشیه.

پانویس ارجاعی

این گونه یکی از انواع پانویس ها می باشد، که در ارجاع برون متنی متداول است. شامل مشخصات منع یا منابعی است که مطالبی از آن ها نقل گردیده یا به نحوی از آن ها استفاده شده است. پانویس ارجاعی هم به منظور اعتبار بخشیدن به کار تحقیقی به کار می رود و هم جلوه ای از امانت داری پژوهشگر است؛ بنابراین، پانویس ارجاعی عنصر ضروری هر نوشته تحقیقی است.

در پانویس ارجاعی هر گاه متنی برای نخستین بار مورد اشاره قرر می گیرد، اطلاعات کامل کتابشناختی آن ها منعکس می شود اما در دفعات بعد، از قاعده دیگری پیروی می کند. در اینجا اختصاصا به سایر نکات مربوط به این نوع از انواع پانویس ها اشاره می شود:

1. تفاوت عمده ی انواع پانویس این مدلی و فهرست مآخذ در نقطه گذاری، ترتیب نام پدید آورنده، و ذکر شماره صفحه است.
2. در پانویس، هر گاه اطلاعات منبعی در یک سطر به پایان نرسید، سطر دوم به بعد، نسبت به سطر اول، به اندازه چهار یا شش حرف به طرف بیرون خواهد امد. به عبارت دیگر، شروع هر پانویس با پاراگراف(بند) خواهد بود و سطرهای بعدی آن برابر سطور عادی تنظیم می شود.
3. هر گاه پانویس در پایین صفحه درج شود، بهتر است اطلاعات آن در همان صفحه به پایان برسد، و تا حد امکان از انتقال تتمه ی آن به صفحه ی بعد پرهیز گردد. برای این کار لازم است هنگام تدوین دست نوشته، فضای ضروری برای پانویس ها پیش بینی شود. اگر انتقال به صفحه بعد اجتناب ناپذیر بود در انتهای سطر علامت پیکان گذاشته می شود و نخستین پانویس صفحه بعد به تتمه آن اختصاص می یابد و سپس پانویس ان صفحه آغاز می شود.
4. هرگاه در پانویسی به بیش از یک منبع ارجاع داده شود بهتر است این منابع به دنبال یکدیگر بیاید و هر منبع با ویرگول(؛) از منبع دیگر جدا شود.

انواع پانویس ترکیبی

 پانویس ترکیبی پانویسی است که از تلفیق پانویس توضیحی و پانویس ارجاعی پدید آمده باشد، و غالبا زمانی شکل می گیرد که توضیح پانویس خود از منبعی دیگر اخذ شده است. در این گونه موارد پس از اتمام توضیح، اطلاعات کتابشناختی متن مورد استفاده در داخل پرانتز می آید، مانند:

1. در زمینه ی تلویزیون عدم تساوی چندان شدید است.

به عقیده ی عده ای، کشورهای جان سوم باید از آن چشم بپوشند.

(آنتونی اسمیت، ژئوپولیتیک اطلاعات، ترجمه ی فریدون شیروانی{تهران: سروش،1364}، ص49).

منبع: گروه تحقیقاتی نخبگان برتر – مشاوره پایان نامه – مشاوره مقاله – مشاوره پروپوزال